Systemen steeds onvoorspelbaarder!

3 december, 2020 - Wieger Janse

Reacties zijn niet beschikbaar voor dit bericht.

Het financiële systeem, vrije marktsysteem, voedselsysteem, gezondheidszorgsysteem, energiesysteem, politieke systeem en ecosysteem.

“Wie is de snelste groeier van Nederland?”, las ik op ManagementSite. Dit soort titels trekt toch meteen mijn aandacht. Even lezen wie de winnaar dit jaar is. En ja de onderzoekers hebben achterhaald waarom dit jaar Takeaway de winnaar is. Ze komen, houd je vast, met de volgende groeifactoren voor succes: draag de kernwaarden van de organisatie uit in alle bedrijfsactiviteiten; ken je groeiformule en weet hoe je deze kunt realiseren; betrek je medewerkers bij je groeiplannen.  

Ongetwijfeld heel zinvol om te doen, maar niets over Corona en andere omgevingsfactoren. Ook wij als startende vakantiehuisjesverhuurder hebben een vliegende start gemaakt. Natuurlijk een fantastische timing, maar zonder Corona was het waarschijnlijk niet zo’n succes geweest.

Succes bepalen we zelf.

Het blijft verleidelijk om vooral naar interne factoren te kijken waarom bedrijven succesvol zijn. Peter en Waterman in hun zeer invloedrijke boek ’In search of excellence’ (1982) deden dat ook. Acht factoren wisten ze te onderscheiden bij 25 succesvolle Amerikaanse bedrijven. In mijn studie was het een ‘must to read’. Achteraf bleek succesvol een tijdelijk verschijnsel te zijn en de factoren geen continue voorwaarden voor succes. De toppers van de jaren 80 bleken niet meer bestand tegen de jaren 90. 

Succes koppelen we graag aan interne kwaliteiten, competenties, eigenschappen die je hebt of kan ontwikkelen. Het is dus beheersbaar. Het zijn de knoppen waar we aan kunnen draaien om het af te dwingen. Daarom is het ook zo logisch dat we ons daarop richten. Alleen klopt dat wel? Is succes afdwingbaar?

Wat maakt succesvol?

Martin Scheffer (ecoloog), bekend geworden door zijn ‘kantelpunttheorie’, constateert op grond van zijn gezamenlijke onderzoek met Bas van Bavel (economisch historicus) dat ongelijke verdeling een natuurlijk verschijnsel in systemen is. Door toeval krijgt een klein deel alles en de rest heel weinig. Naar schatting één procent van de wereldbevolking beschikt over ruwweg de helft van het kapitaal. Iets soortgelijks zie je ook in de natuur. In de Amazone zit de helft van de biomassa in één procent van de soorten. Zij zien hier, ook op grond van hun wiskundige simulaties, een ijzeren wetmatigheid achter. Ongelijkheid is onvermijdelijk, zelfs als elk individu in beginsel dezelfde capaciteiten en mogelijkheden heeft (zie ook hun artikel in PNAS , wel wat lastig leesbaar of zie hier hun uitleg op film).

Walter Scheidel (1966), een in Oostenrijk geboren Amerikaan, die sinds 2004 hoogleraar oude geschiedenis is aan Stanford University, komt in zijn uitgebreide historische werk ‘The great leveler‘, tot dezelfde conclusie. Sinds het stenen tijdperk is er sprake van ongelijke verdeling in samenlevingen. Het lijkt een onontkoombaar verschijnsel. Waarbij hij constateert dat grote ongelijkheid enkel gecorrigeerd wordt door revoluties, oorlogen of het instorten van hele samenlevingen.  

Scheffer en van Bavel gaan verder in hun conclusie en stellen dat, los van capaciteiten, geheel onvoorspelbaar, een klein deel meer dan de helft pakt. Dat het gebeurt is een wetmatigheid, maar wie het krijgt is een grote mate van toeval.

En nu?

Dat los van capaciteiten, rijkdom en succes je toevalt, is misschien wat lastig te verteren. Wij hechten veel waarde aan de vrije wil, eigen talenten en capaciteiten en zien daar ook graag een één op één relatie in met ons eigen succes en iets minder met ons falen. Alleen de vraag is hoe realistisch is dat? 

In deze Coronatijd wordt het ook weer overduidelijk zichtbaar. We leven in een wereld met een toenemende volatiliteit, onzekerheid en complexiteit van de systemen waar we in leven. Dat maakt het gedrag van die systemen ook steeds onvoorspelbaarder. Denk daarbij bijvoorbeeld aan ons financiële systeem, vrije marktsysteem, voedselsysteem, gezondheidszorgsysteem, energiesysteem, politieke systeem, maar natuurlijk ook ons ecosysteem.

Aan welke knoppen dienen we te draaien om binnen het grotere geheel de gewenste impact te hebben? Volgens sommigen is het pure trial and error, maar is dat zo? Daar later meer over. 

Laten we voorlopig wensen dat het toeval ons welgezind is.

Deel dit artikel:

Wieger Janse