Voorbij de hype terug naar de realiteit.

 

‘Ik kreeg applaus toen ik zelfsturing stopte’ zegt Vincent Maasinterim-bestuursvoorzitter  bij ouderenzorgorganisatie Laurens in Rotterdam in Zorgvisie. De organisatie verkeerde bij zijn aantreden in crisis. ‘Zelforganisatie kost tijd. Die is er niet in een crisis’ zegt hij.

Laurens is zeker niet de enige organisatie die denkt hardnekkige problemen te tackelen met zelfsturing en daarmee voorbij gaat aan de werkelijkheid die speelt.

 

Zelfsturing is op dit moment een hype.

Elke bestuurder heeft wel één of meer publicaties op zijn bureau liggen waarin vele successen worden beschreven. Reinventing organizationsvan Frederick Laloux is daar een mooi voorbeeld van. Los van het feit dat het een goed boek is, waarin de casuïstiek helder is beschreven, geeft het enkel een beeld van hoe succesvol zelfsturing kan zijn. Het wakkert een verlangen aan. Het verlangen naar een methode die de hardnekkige problemen wel tackelt. Niets menselijks is bestuurders vreemd. De belofte verlost te worden, is een eeuwig verlangen.

 

We willen snelle oplossingen

Dit is ook zichtbaar in de interesse die we tonen voor artikelen als: “Alleen sukkels hebben het druk”. De NRC verbaasde zich er over dat hetzelfde artikel – over druk zijn en wat je er aan kan doen – 2 jaar achter elkaar in de top 10 eindigt van best gelezen artikelen. Het intro beloofde ‘strategieën voor een minder hectisch leven’. In het artikel staat eeninterview met de Britse psycholoog Tony Crabbe over zijn boek  Busy: how to thrive in a world of too much. Bij het artikel stonden vijf tips van Crabbe voor niet altijd meer druk. Herkenbaar probleem en snelle oplossingen. We zijn er als mens heel gevoelig voor.

 

Zelfsturing als snelle oplossing

Dat zelfsturing nu een hype is, heeft een groot nadeel. Er kan makkelijk voorbij de weerbarstige werkelijkheid in organisaties worden gegaan. Zelfsturing als oplossing voor niet altijd even helder gedefinieerde problematiek. Zeker als het gaat om disfunctionele interactiepatronen, lost zelfsturing, lean of Agile, om nog maar even wat andere hypes te noemen, weinig op.

Bijvoorbeeld in een zorginstelling waar ze werken met mensen met zeer complex en ook gevaarlijk gedrag, is alert in het werk zijn heel belangrijk. Alleen wat je ziet, is dat deze alertheid zich ook verplaatst naar de interactie tussen medewerkers onderling. Mensen zijn heel voorzichtig naar elkaar. In vergaderingen is er heel veel begrip, conflicten worden weggelachen en de inhoud wordt niet echt scherp. Gesprekken gaan snel hoog over.  

Door taken en verantwoordelijkheden laag in de organisatie te leggen, los je hier niets aan op. Sterker nog, het werkt zelfs averechts als je niets doet aan dit interactiepatroon.

 

Maak eerst de vraagstukken helder

Heel belangrijk is dat je eerst met elkaar helder maakt voor welke vraagstukken een oplossing geboden dient te worden. Veelal zie je dat de interactiepatronen die zijn ontstaan een functie hebben. Zoals ook in de beschreven casus, ‘alert zijn’ een functie heeft. Alleen als medewerkers die alertheid ook vertonen in de vergadering is het niet meer functioneel en zelfs disfunctioneel. Het verkennen van de vraagstukken vraagt een grote mate van nuance en heel precies kijken. Van daaruit kan je ook kijken of zelfsturing een mogelijke bijdrage kan leveren aan de oplossing.

 

Ga niet te snel.

Temporiseer en kijk goed wat de dagelijkse praktijk van alledag vraagt. De realiteit is leidend en niet de belofte van succes. Voor je het weet krijg je een tegenreactie en wordt het kind met het badwater weggegooid.

 

Zelfsturing biedt een antwoord.

Zelfsturing is een hype, maar laten we vooral niet vergeten dat het idee niet gisteren is ontstaan. Vele decennia biedt het antwoord op vaak weerbarstige vraagstukken zoals: hoe zorgen we dat eenieder zijn verantwoordelijkheid pakt, dat problemen worden opgelost waar ze ontstaan, etc.

Zelfsturing kan prima als je het maar met visie en aandacht en tijd implementeert en oog hebt voor de interactiepatronen die op een andere manier opgelost dienen te worden.

 

Nog even een tip.

Boeken en artikelen die evenwichtig, genuanceerd en verdiepend zijn, worden veel minder gelezen. Bieden niet direct pasklare oplossingen, maar verrijken je zichtveld en geven nieuwe mogelijkheden om vraagstukken aan te pakken. Gezien de statistieken zijn we weinig geneigd dat op ons nachtkastje te leggen. Dat is jammer.

Het nieuwe boek van Joost Kampen: ‘Leren interveniëren in verwaarloosde organisaties’ geeft een mooi beeld van zijn praktijk en is voor velen zeer interessant. Ook als je niet in een verwaarloosde organisatie werkt.